Szałwia lekarska

Szałwia to jedna z najważniejszych roślin leczniczych. I nie chodzi tylko o tak popularne ostatnio nasiona szałwii hiszpańskiej - chia. Nieocenione właściwości mają również inne gatunki szałwii, w tym głównie szałwia lekarska, zwana często naturalnym antybiotykiem.

Nazwa szałwii pochodzi od łacińskiego słowa "salvus", czyli zdrowie. Jednak zastosowanie tej rośliny nie ogranicza się tylko do lecznictwa. Szałwia to także świetna przyprawa i roślina ozdobna, a nawet środek zapewniający przyjemny zapach w szafie.

Botanicy wyróżniają ponad 700 gatunków szałwii. Wśród nich znajduje się szałwia wieszcza (zwana również - zapewne ze względu na substancje psychoaktywne, która zawiera - szałwię czarownika) - prawdopodobnie jedna z najrzadszych roślin na Ziemi i tak popularna ostatnio szałwia hiszpańska.

Właściwości i zastosowanie nasion szałwii hiszpańskiej (chia)

Nasiona chia, zaliczane do grona tzw. superżywności, odznaczają się sporą zawartością błonnika (ok. 25 proc.) i wapnia, są również źródłem wielu witamin i minerałów, w tym witaminy E, B3, żelaza, cynku, magnezu i potasu. Nasiona szałwii hiszpańskiej to również doskonałe źródło łatwo przyswajalnego białka i nienasyconych kwasów tłuszczowych omega-3 i omega-6 w optymalnych proporcjach. Ze względu na właściwości hipoglikemizujące (stabilizujące poziom glukozy), nasiona chia zalecane są diabetykom.

Nasionami szałwii hiszpańskiej dodawać można do sałatek, koktajli, musli, owsianki, a nawet ziemniaków i ciast (zmielone chia dodajemy do mąki). Trzeba pamiętać, żeby przed użyciem nasiona chia namoczyć w ciepłej wodzie.

Substancje lecznicze szałwii lekarskiej

W lecznictwie najszersze zastosowanie znalazła szałwia lekarska - silnie rozgałęziona krzewinka, dochodząca do ok. 50 cm wysokości, o niebieskofioletowych kwiatach oraz srebrzystoszarych liściach pokrytych gęstymi włoskami (tzw. kutnerem). Roślina wydziela charakterystyczny przypominający kamforę zapach.

W ziołolecznictwie wykorzystuje się przede wszystkim szałwiowe liście, znacznie rzadziej korzeń i kwiaty. Najważniejszymi substancjami aktywnymi w liściach szałwii lekarskiej są: olejek eteryczny - działa antyseptycznie (odkażająco) i grzybobójczo; garbniki o właściwościach ściągających i przeciwzapalnych; przeciwzapalne i przeciwwirusowe trójterpeny; flawonoidy (barwniki roślinne), estriol (hormon roślinny) o słabym działaniu estrogennym, karnozol – związek o właściwościach przeciwbakteryjnych i przeciwutleniających, a także witaminy A, C, B i PP, żelazo oraz magnez.

Suszenie liści szałwii lekarskiej, wykorzystanie, napar z szałwii (przepis)

Jeśli chcemy samodzielnie zebrać i wysuszyć szałwiowe liście, trzeba pamiętać, aby robić to w zacienionym przewiewnym pomieszczeniu, zaś gotowy surowiec przechowywać w szczelnym opakowaniu i suchym ciemnym miejscu.

Z liści szałwii sporządza się napary, nalewki, płyny do płukania gardła i jamy ustnej, a także płukanki do włosów (napar musi być mocny), z korzenia szałwii przygotowuje się odwary.

Jak przygotować napar z szałwii: łyżkę suszonych liści szałwii zalewamy 1,5 szklanki gorącej wody, parzymy pod przykryciem 20-30 minut, przecedzamy. Napar stosuje się m.in. w problemach z trawieniem, na pobudzenie apetytu, do płukania gardła i jamy ustnej.

Szałwia lekarska naturalnym antybiotykiem. Lecznicze właściwości szałwii

Ze względu na grzybo- i bakteriobójcze działanie karnozolu i olejku eterycznego szałwii oraz jej właściwości przeciwzapalnych, roślina ta określana jest często mianem naturalnego antybiotyku.

Antybiotyczne właściwości szałwii wykorzystuje się m.in. w leczeniu anginy (zapalenia gardła), zapalenia migdałków i błony śluzowej jamy ustnej, chorób przyzębia (zapalenia dziąseł). Płukanie ust naparem z szałwii pomaga zlikwidować nieprzyjemny zapach z ust (w tym wypadku do szałwii można dodać inne rośliny o działaniu odkażającym, np. miętę, rozmaryn lub imbir). Szałwię stosuje się również w grzybicach narządów płciowych jako część leczenia przeciwdziałającego nawrotom choroby. Stosowanie naparu z szałwii do płukania włosów pomaga zwalczyć łupież i łojotok skóry głowy.

Szałwia lekarska jako przyprawa

Zarówno świeże, jak i suszone liście szałwii są świetnym dodatkiem do mięs (zwłaszcza tłustych) – wieprzowiny, gęsiny, kaczki, ale także do ryb. Jej specyficzny, ostry i lekko sosnowy smak dobrze komponuje się z daniami z fasoli, grochu, dyni i pomidorów (można wzbogacać nią sosy do makaronów). Warto łączyć ją z tymiankiem i majerankiem.

Mimo niezaprzeczalnych walorów szałwię należy stosować z umiarem, w przeciwnym razie danie może nabrać goryczy.

Przeciwwskazania do stosowania szałwii

Ze stosowania szałwii powinny zrezygnować osoby zażywające leki przeciwzakrzepowe - związki aktywne szałwii zakłócają bowiem ich działanie. Szałwii nie zaleca się również w ostrym nieżycie żołądka, a także u osób cierpiących na padaczkę (zawarty w olejku eterycznym tujon może wpływać na utrzymywanie się ataków u chorych). Należy pamiętać, by nie stosować olejku eterycznego z szałwii doustnie – ma on bowiem szkodliwy wpływ na układ nerwowy.

Ze stosowania rośliny powinny zrezygnować kobiety karmiące piersią – szałwia zmniejsza bowiem laktację. Leczniczych dawek zioła powinny zaś unikać kobiety w ciąży – podejrzewa się, że szałwia może wywołać poronienie. Generalnie kuracji szałwią nie należy stosować zbyt długo – w przeciwnym razie mogą pojawić się nudności i uczucie otępienia.

Działanie szałwii nie ogranicza się tylko do właściwości bakterio- i grzybobójczych. Lista jej zdrowotnych zalet jest o wiele dłuższa – nie bez powodu szałwię uważa się bowiem za zioło o najszerszym zastosowaniu leczniczym.